Zašto se nakon godinu dana nalazimo na početku: sa većinom za nezavisnost u parlamentu? Ustvari, vratili smo se čak i nazad. Desetine ljudi koji su podržavali nezavisnost su sada politički zatvorenici ili u egzilu, a mnogi drugi aktivisti su optuženi. Postoji stalna opasnost da španska država može intervenisati i ukloniti vlast katalonskih institucija. Katalonska vlada prihvata ograničenja koje je postavila španska država. Republika, koja je prije godinu dana bila na dohvat ruke, sada se čini još daljom. Da bi nastavili borbu moramo napraviti trijezan bilans onoga šta se dogodilo, snazi pokreta koji je imao karakteristike pobune; ali i ograničenja koja su dovela do ćorsokaka.

 

Prije godinu dana, katalonski referendum o nezavisnosti 1. oktobra postao je prekretnica cijele političke situacije u Kataloniji i ostatku španske države. Ono što mi nazivamo "republikanskim oktobrom" karakterisao je iznenadan ulazak masa u političku arenu. Referendum je izazvao impresivnu mobilizaciju odozdo koja je uzdrmala je državni aparat i izazvala oklijevanje katalonske vlade, postajući tako jedan od najvećih izazova s kojim se režim iz 1978. godine suočio u proteklih 40 godina. Mogao je otići mnogo dalje. Šta je nedostajalo?

Zašto se nakon godinu dana nalazimo na početku: sa većinom za nezavisnost u parlamentu? Ustvari, vratili smo se čak i nazad. Desetine ljudi koji su podržavali nezavisnost su sada politički zatvorenici ili u egzilu, a mnogi drugi aktivisti su optuženi. Postoji stalna opasnost da španska država može intervenisati i ukloniti vlast katalonskih institucija. Katalonska vlada prihvata ograničenja koje je postavila španska država. Republika, koja je prije godinu dana bila na dohvat ruke, sada se čini još daljom. Da bi nastavili borbu moramo napraviti trijezan bilans onoga šta se dogodilo, snazi pokreta koji je imao karakteristike pobune; ali i ograničenja koja su dovela do ćorsokaka.

Moramo početi sa 6. septembrom 2017. godine kada je katalonski parlament odobrio referendum. Parlamentarna procedura je ubrzana kako bi se spriječila očekivana suspenzija referenduma od strane španskog sudstva.

Tada još nije bilo do kraja jasno da li će se referendum uopšte održati. Objasnili smo da ovo zavisi od relativnog odnosa snaga na osnovu tri faktora. Prvo, španski režim iz 1978. godine čiji su temelji uzdrmani pokušajem katalonskog samoopredjeljenja. Drugo, sitnoburžoaski nacionalistički političari "Zajedno za DA" (JxSi), kao što smo upozorili, su nesposobni da iskoriste revolucionarna sredstva koja su potrebna da se provede referendum. Treći faktor je nivo masovne mobilizacije da bi se referendum mogao provesti. Ovaj faktor je sve iznenadio. Ne samo da je masovna mobilizacija prevazišla oklijevanja katalonske vlade, već i parole organizacija kao što su ANC (katalonska nacionalna skupština). Ovaj faktor je u praksi bio pokretačka snaga iza referenduma za nezavisnost.

Kao što se i očekivalo, španska država je na poziv za održavanje referenduma odgovorila čvrsto i odlučno. Ustavni sud je odmah suspendovao odluku katalonskog parlamenta i zaprijetio svim uključenim: katalonskoj vladi, parlamentarnim zastupnicima koji su glasali za referendum, lokalnim gradonačelnicima koji su se izjasnili da će organizovati uslove za referendum, lokalnim sekretarima, volonterima itd. Svi su optuženi za zločin protiv države. Za to vrijeme, finansije katalonske vlade su bile pod striktnom kontrolom Madrida kršeći tako regionalne ovlasti.

Politička represija, vođena od strane glavnog državnog tužioca, praćena je i mahnitom policijskom operacijom kako bi se uništila logistika za referendum: zaplijena glasačkih kutija, glasačkih listića, spriječavanje slanja popisnih kartica itd. U ovome trenutku razvio se jak talas masovne mobilizacije u zaštitu demokratskih prava. Policija je 9. septembra pretražila kancelarije El Valensa, novina iz Valsa i štampariju koje su novine koristile u Taragoni, izazivajući masovne proteste.

Demonstranti su ironično uzvikivali "gdje su listići, listići gdje su?" usaglašeni sa dobro poznatom katalonskom pjesmom. Ovo je pratio još jedan slogan, pokazujući odlučnost: "VOTAREM!" (Mi ćemo glasati!). Slogan "Okupacione snage, napolje!" je sa margina pokreta dobio masovni odjek. Pojačana državna represija dobila je odgovor u povećanju masovne mobilizacije.

Prošlogodišnji nacionalni dan Katalonije 11. septembra je obilježen masovnim skupom sa preko milion učesnika u demonstracijama. Vrlo značajan je bio skup i demonstracija lijevog pokreta za nezavisnost koji je održan popodne u Barseloni. Postojala je vrlo borbena atmosfera među pretežno mlađom publikom, mnogo lijevih govora je održano.

Državna represija nije bila ograničena samo na Kataloniju već je od početka bila usmjerena u spriječavanje činova solidarnosti u ostatku španske države. U Madridu su organizatori morali otkazati skup podrške katalonskom samoopredjeljenju. Skup je naknadno održan u Teatru del Bario sa stotinama ljudi koji su ostali vani. U Vitoriji, oblasti Baskije, skup koji je već počeo bio je rastjeran od strane policije i morao se nastaviti vani. Jasno, širom španske države postojao je potencijal da se organizuje kampanja solidarnosti i odbrana demokratskih prava. Nažalost, ni vođe Podemosa ni Ujedinjene ljevice nisu bili dorasli zadatku. Krijući se iza legalističkih argumenata o takozvanim referendumskim "garancijama", oni su se stavili na stranu reakcionarnog španskog nacionalizma.

Tenzije su nastavile da se povećavaju narednih dana, naročito nakon 14. septembra: dan kada je referendumska kampanja zvanično počela. Represija se nastavila i pojačala. Mediji koji su objavljivali referendumske reklame su bili pod prijetnjom policijskog pretresa. Zvanične internet stranice referenduma su zatvorene od strane policije. Referendumski vebsajtovi koji su koristile servere u inostranstvu su blokirani u Španiji. Postojao je neprestani pritisak na aktiviste koji su lijepili pro referendumski materijal, sa hapšenjima, policijskom identifikacijom; zaplijenom postera, kanti i ljepila.
Ova represija, koja je ponekad prelazila i preko onoga što je tehnički legalno, otkrila je pravi karakter režima iz 1978. godine. Režim nikako nije mogao prihvatiti preispitivanje jednog od svojih glavnih stubova: jedinstva Španije koju garantuju oružane snage. Strah da bi preispitivanje ovog stuba režima za sobom povuklo preispitivanje ostalih stubova režima, kao što su: amnestija Frankovih zločina; postojanje monarhije koju je on uspostavio; i privatnog vlasništva kapitalista.

“Burna masa” 20. septembra: prekretnica

Konačno, nakupljene tenzije su preplavile 20. septembra. Već događaji 19. septembra su pripremili teren. U Terasi je policijski pretres bez sudskog naloga ispred privatne poštanske kompanije “Unipost”, u kršenju zakonski zaštićene pošte, izazvala masovni odgovor. Stotine ljudi su se okupile ispred vrata “Unipost” spriječavajući odlazak Civilne Garde ili ulazak sudskih predstavnika. Poslije nekoliko sati opsade, katalonske policijske snage su otjerale gomilu i omogućili izlazak iz zgrade španskoj Civilnoj Gardi.

U međuvremenu, istog dana u Reusu je nestalo strpljenja masa. Danima su aktivisti koji su lijepili plakate za referendum bili identifikovani od strane lokalne policije. Ovu provokaciju je ojačao dolazak dodatnih 50 policajaca kao pojačanja, koji su došli u grad kako bi učestvovali u operaciji protiv referenduma.

U kasno poslijepodne, grupa aktivista je zadržana kad su napustili prostorije ANC kako bi lijepili plakate. Ovo je izazvalo odgovor i masovno lijepljenje plakata u 11 sati. Hiljade ljudi su se okupile u spontanom masovnom protestu kroz gradski centar, završavajući ispred hotela Gaudi gdje se nalazilo policijsko pojačanje. Masa je jasno i glasno poručivala: “Okupacijske snage, napolje!” i “Mi ćemo glasati!”.

Široki sektor masa je ubrzano shvatio da održavanje referenduma zavisi od njihovog direktnog učešća u otporu protiv državne represije.
20. septembra probudile su nas vijesti o operaciji “Anubis”. U ranim jutarnjim satima, Civilna Garda je izvršila pretrese i hapšenja u privatnim domovima i zvaničnim kancelarijama zvaničnika katalonske vlade za koje se sumnjalo da su odgovorni za organizovanje referenduma. ANC i Omnium su pozvali na skupove ispred sjedišta Ministarstva za ekonomiju, na uglu Gran Vie i Rambla de Katalonije. Ljudi su počeli dolaziti dok su upravo stizale vijesti o hapšenju 14 funkcionera katalonske vlade. Tenzije su rasle.

U isto vrijeme stigle su vijesti o pokušaju policije, isto bez sudskog naloga, da pretraži prostorije CUP (Kandidatura narodnog jedinstva) u ulici Kasp, uz to je došao i poziv za skup koji bi zabranio policijski pretres. Iz zgrade su izvučeni svi plakati i posteri i podjeljeni među masom koja je branila ulaz izvana. Za nekoliko minuta, hiljade propagandnih postera je podjeljeno širom zemlje. Sjedište Podemosa u Kataloniji je u blizini kancelarija CUP-a, i tadašnji sekretar katalonskog Podemosa Albano Dante – Fačin je sjedište ponudio kao logističku bazu.

Treba naglasiti da je Albano jedini vođa ljevice protiv nezavisnosti koji može biti ponosan na svoje ponašanje tokom cijelog procesa, zadržavajući snažnu poziciju odbrane demokratskih prava, pozivajući ljude da učestvuju na referendumu i zauzimajući prve redove tokom masovnih mobilizacija. Ovo je proizvelo unutrašnji puč u katalonskom Podemosu koji je organizovalo vodstvo i završilo uklanjanjem Albana.

Broj ljudi okupljenih ispred Ministarstva ekonomije je nastavio rasti. Linija Mososa (katalonska policija) je štitila pripadnike Civilne Garde koji su čuvali ulaz. Atmosfera je bila napeta, ali u isto vrijeme borbena i svečana. Policijski pretresi taj dan su ispravno okarakterisani kao nedozvoljena kršenja demokratskih prava i početak ukidanja katalonskih institucija. Od ranog jutra, slogan “Generalni štrajk!” je dodan sloganu “Mi ćemo glasati!”. Do sredine jutra, studenti na univerzitetima su proglasili štrajk i polako su se pridružili opsadi zgrade Ministarstva ekonomije. Došlo je do okupljanja ljudi ispred i drugih zvaničnih ustanova u Via Lajetani. Pred ulazom u CONC (katalonsku sindikalnu centralu) u istoj ulici, sindikalni funkcioneri i radnici su protestvovali i blokirali ulice.

Potrebno je povratiti istorijsku istinu šta se dogodilo tog dana. Žordi Kućar i Žordi Sančez, vođe Omniuma i ANC su trenutno u pritvoru osuđeni za učešće u ovim događajima. Zapravo, uloga ANC i Omniuma je bila da smire situaciju i odvedu je u sigurne kanale. Volonteri ove dvije organizacije sa vidljivim prslucima su pokušali da otvore prolaz kako bi sudski komitet Ministarstva ekonomije napustio zgradu. Nisu uspjeli to učiniti. Kada su se oba Žordija popeli na džip Civilne Garde ispred zgrade, pozvali su ljude da idu kućama, govoreći da je demonstracija snage već urađena i da je sada neophodno završiti protest. Tada je na skupu bilo prisutno oko 40 hiljada ljudi, ispunjavajući ulice u okolini. Ljudi nisu odlazili. Neki su izgrdili Žordije, vikajući: “Vi idite, mi ostajemo.”

Istina jest da je “burna masa” bila riješena da spriječi “agente zakona” u vršenju svojih funkcija, i ovo je definicija koju je dao sadašnji španski kazneni sud (naslijeđen iz Frankova režima) za zločin pobune. Ali Žordiji su pobunu pokušali spriječiti, a ne promovisati, i svakako ne biti vodstvo mogućoj pobuni!

Optužba za pobunu predstavlja pravi antidemokratski karakter režima iz 1978. godine.
Na primjer, zločin pobune po sadašnjem krivičnom zakonu je od riječi do riječi preuzet iz Frankovog krivičnog zakona iz 1944. godine, i prihvaćen je bez izmjena tokom “tranzicije u demokratiju”. Dalje, Nacionalni sud nadležan za provođenje ovih optužbi je direktni nasljednik Frankovog suda Javnog reda. Ismael Moreno Čamaro, sudija koji je preuzeo slučaj, je bivši policajac iz Frankove ere.

Odbrana CUP-ovog sjedišta je bila uzorna. Hiljade ljudi su spriječili ulazak Civilne Garde i Mososa ne nasjedajući na policijske provokacije. U mirnom i odlučnom načinu, masa ih je natjerala da odu praznih ruku.

Sve do ranih sati idućeg jutra kada je ostalo vrlo malo ljudi i nakon nekoliko hapšenja od strane Mososa, sudski komitet je uspio napustiti zgradu Ministarstva ekonomije.

20. septembar je označio prekretnicu. Mase su ušle na scenu i odradile svoj posao osiguravanja održavanja referenduma. U međuvremenu, vođe katalonske vlade su oklijevale. Umjesto bezuslovne odbrane parlamentarne odluke od 6. septembra, vođe PDeCAT (Evropska demokratska partija Katalonije) i ERC (Republikanska ljevica Katalonije) su objavili da prihvataju legalne opomene. Katalonska vlada je uputila poziv Ustavnom sudu čiji autoritet više navodno ne priznaje. Kasnije, iz policijskih izvještaja, saznalo se za borbu unutar katalonske vlade između PDeCAT i ERC. Obe partije su znale da nisu stvorile “državne strukture” koje bi garantovale proglašenje republike tako da su na referendum krenule potpuno nepripremljene, ali nijedna partija to nije htjela priznati plašeći se otužbi za neuspjeh. Umjesto poziva na masovnu mobilizaciju protiv represije i garantovanja referenduma, došli su pozivi na smirenje i apeli Evropskoj uniji.

20. septembar je stigao. U Barselonu su stigli trajekti sa policijom koji su trebali fizički spriječiti održavanje referenduma. Ovo je prouzrokovalo novi korak napred pokreta kad su lučki radnici u Barseloni na masovnom skupu odlučili da ne dopuste pristajanje brodova. Lučki radnici i vatrogasci su bili dva najbolje organizovana sektora radničke klase koji su odigrali odlučujuću ulogu u svim mobilizacijama za odbranu demokratskih prava i protiv represije. Slogan generalnog štrajka je dobijao masovnu podršku.

Učešće ovih sektora radničkog pokreta, daleko od samo simboličke podrške, je bio vrlo važne praktične prirode. Na primjer, vatrogasci su organizovali čuvanje reda na mnogim demonstracijama tih dana kako bi ih zaštitili od moguće policijske akcije. I oni su to činili uprkos naređenjima da ne učestvuju u političkim akcijama, da ne nose uniforme na skupovima itd. Na disciplinovan način oni su pokretu omogućili odbranu glasačkih mjesta 1. oktobra.

U isto vrijeme, sve poslovne organizacije katalonske buržoazije su čvrsto bile protiv referenduma i stavile su se na stranu španske države, organizujući kampanju ekonomskog terorizma i prijetnje protiv demokratskih prava i bijegom kapitala iz Katalonije. Svakim danom, klasni karakter ove konfrontacije je postajao sve jasniji.

CGT sindikat je pokrenuo inicijativu legalnog upozorenja cjelodnevnim generalnim štrajkom u Kataloniji protiv represije. Zakazali su štrajk za 3. oktobar: prvi dan koji je mogao biti legalan. Ovo je bio vrlo važan korak. U Španiji politički štrajkovi nisu dozvoljeni a ovo je očigledno bio politički štrajk. Poziv je uputio anarhosindikalistički sindikat odražavajući široku podršku koju je pokret za republiku dobijao kako se represija pojačavala.

21. septembra je došlo do studentskih štrajkova i masovnih skupova na univerzitetima, a desetine hiljada ljudi su se okupile ispred Vrhovnog suda Katalonije zahtjevajući puštanje dan prije zatvorenih aktivista. Studentski pokret, koji je bio masovan i vrlo radikalan, nastavio je da djeluje neprekidno sve do dana održavanja referenduma i doveo je do okupacije istorijske zgrade Rektorata koji je postao prostor za diskusiju i organizaciju.

U isto vrijeme počeli su se širiti Komiteti za odbranu referenduma (CDR). Komiteti su se u početnom obliku počeli pojavljivati već u proljeće, uglavnom po inicijativi ljevice koja je podržavala nezavisnost. Sada se ova ideja, da “samo narod spašava narod”, proširila kao požar Katalonijom, sa komitetima koji su se počeli širiti komšilucima, gradovima i lokalnim zajednicama. U nekim slučajevima, kao u Sabadelju sa populacijom preko 210 hiljada stanovnika, komiteti su postali skoro vojna organizacija pokrivajući cijeli grad, organizujući masovne skupove u svakom komšiluku i pružajući lokalnu koordinaciju.

Kao u svakom revolucionarnom pokretu, a pokret za katalonskom republikom je svakako imao revolucionarne karakteristike, mase su osjetile potrebu da se opreme širokim i demokratskim organizacijama kako bi koordinisale i usmjeravale borbu. Ovo je porijeklo sovjeta u ruskoj revoluciji 1905. godine. Ali slična tijela, sa drugačijim imenima, su kroz istoriju nastajala u skoro svakom revolucionarnom pokretu širom svijeta.

Mase su bile na ulicama spremne da se bore da osiguraju referendum protiveći se rastućem talasu državne represije. Mase su to radile idući preko granica katalonske vlade i masovnih organizacija pokreta za suverenitet.

Ko je osigurao održavanje referenduma?

Na primjer, vidimo kako je okupacija glasačkih mjesta bila organizovana. Glavni državni tužioc je dao precizne instrukcije policiji (uključujući i Mosos) da ujutru odmah moraju biti prisutni u zgradama koje se mogu koristiti kao glasačka mjesta kako bi ih mogli zatvoriti i organizovati zonu bez pristupa od stotinu metara, izdavajući ozbiljna upozorenja o kaznama ako se ta naredba prekrši. Suočeni sa ovom situacijom, ANC je izdao instrukcije kako se ponašati 1. oktobra: prijedlog je glasio da se poštuje policijski perimetar i da se formiraju uredni redovi tokom cijelog dana pokazujući tako “volju katalonskog naroda da glasa”. Ovo je bila simbolična akcija s ciljem dobijanja javnih simpatija (i simpatija EU), ali koja nije imala nikakvih političkih posljedica. Da su se slijedile ove instrukcije, ne bi ni bilo referenduma.

Umjesto toga, masovne organizacije organizovane odozdo su izdale poziv da se već u petak veče zauzmu škole i koledži koji će se koristiti kao glasačka mjesta na referendumu u nedjelju. Spontano i samoorganizovano, komiteti (CDR) i druge ad hok organizacije su preuzele zadatak fizičkog garantovanja održavanja referenduma, suprotstavljajući se prijetnjama države.

Šta se dogodilo 1. oktobra je dobro poznato. Brutalna represija policije i Civilne Garde, koja je ostavila više od hiljadu povrijeđenih uz slike nasilja koje nećemo zaboraviti, nisu mogli slomiti volju stotina hiljada ljudi koji su se organizovali da održe referendum, niti preko 2 miliona glasača koji su glasali uprkos svim preprekama. U 6 sati ujutru je procjenjeno da je već preko 200 hiljada ljudi bilo na glasačkim mjestima braneći ih od moguće policijske akcije. U 9 sati ujutru, procjena je bila već preko pola miliona ljudi. U nekim slučajevima, Sant Karles de la Rapita i Sabadelju, organizovana snaga naroda je natjerala policiju na povlačenje. Scene represije, sa slikama polupanih glava građana, koji su htjele da provedu svoje demokratsko pravo, od strane “organa reda i zakona” i slika pripadnika Civilne Garde koji su zaplijenili glasačke kutije, samo su rezultirali još većim izlaskom ljudi na referendum.

Bez sumnje, ovo je bio najveći izazov u proteklih 40 godina za režim iz 1978. godine. Režim je bio odlučan da spriječi održavanje referenduma, ali uprkos tome, referendum je održan. Organizovani narod je slomio autoritet države. Revolucionarne implikacije ovoga ne smiju biti podcjenjene.

Čak i na dan održavanja referenduma došlo je do oklijevanja katalonske vlade. Tokom diskusija , oni su predlagali neodržavanje referenduma zbog policijskog nasilja. Vođe JxSi nikad nisu ni mislile da se referendum može održati protiv volje države. Oni su htjeli (kao što je to kasnije potvrdila katalonska ministrica Klara Ponsati da su oni ustvari “blefirali”) da se odupru državi koliko je to moguće, ali bez pravog otpora ili poziva na masovnu mobilizaciju koja nema samo simbolički karakter, tako da bi kasnije mogli reći “pokušali smo, ali nam nisu dopustili” i iskoristiti sukob kako bi dobili pregovore sa državom (možda uz posredovanje EU).

Jasno, akcija masa je spriječila ovu “strategiju”. Ovo je važna činjenica koja objašnjava šta se dogodilo narednih dana. Problem sa kojim su se suočila katalonska vlada i vođe JxSi je taj da su upravo oni glasali za zakon prema kojem su rezultati referenduma obavezujući i da se republika mora proglasiti u roku od 48 sati ako DA bude većina. Oni nikad nisu vjerovali da će referendum biti održan i sad su se suočili sa nepremostivom dilemom. Ovdje vidimo od čega su napravljene vođe nacionalističke sitne buržoazije. U nemogućnosti da se bore protiv države na osnovu masovne mobilizacije, oni su oklijevali četiri sedmice, pokušavajući da ne donesu odluku da bi na kraju donijeli odluku koja je imala samo simboličku vrijednost.

Prvi primjer zbunjenosti JxSi je da su oni odložili parlamentarno zasjedanje tek za 10. oktobar, iako je zakonski to zasjedanje trebalo biti održano u roku od 48 sati po okončanju referenduma. Oni su htjeli da imaju manevarskog prostora za pregovore i da zasjedanje bude održano što kasnije kako bi izbjegli direktni pritisak masa, za koji su mislili da će slabiti kako vrijeme bude prolazilo.

Generalni štrajk 3. oktobra

Represija 1. oktobra je podstakla generalni štrajk zakazan za 3. oktobar. Poziv na štrajk nije mobilisao samo one koji su zastupali katalonsku nezavisnost, već je dobio širi antirepresivni i demokratski karakter. Vođe glavnih sindikalnih saveza, CCOO i UGT, i sve zvanične organizacije katalonske vlade nisu smjeli da se protive štrajku ali su zato manevrisali kako bi razvodnili sadržaj štrajka.

Proglašeno je “zaustavljanje zemlje”, u kojoj su poslodavci i radnici trebali zajedno da se dogovore o prestanku sa radom (suprotno od štrajka). Najavljena je i “jedinstvena” demonstracija s namjerom da se preduhitre one organizacije koje su pozvale na štrajk. U praksi, na mnogim radnim mjestima, birokratija CCOO i UGT su bili štrajkbrejkeri. U fabrici SEAT, oni su dijelili letke u kojima su isticali da oni nisu pozvali na štrajk!

Svi ovi pokušaji su bili uzaludni zbog ogromne snage pokreta 3. oktobra. Štrajk je podržan od strane većine radnika u javnom sektoru, zdravstvu i obrazovanju i dijelom u industriji i saobraćaju. Demonstracije i skupovi su bili toliko veliki da su tokom cijelog dana blokirali gradove. U Barseloni je masa ispunila ulice demonstrantima. Postojao je snažan osjećaj bijesa prema policiji sa masovnim marševima prema hotelima gdje su se nalazila policijska pojačanja koja su stigla da spriječe referendum. Atmosfera je imala jasan karakter pobune. Pronicljivi buržoaski komentator je izjavio: “Puđdemon je izgubio kontrolu nad Katalonijom, ovo je revolucija”.

O kakvoj se naprednoj situaciji radilo i koliko je zabrinula špansku vladajuću klasu, govori televizijsko obraćanje kralja to veče. Normalno, monarhija se predstavlja iznad partijske politike kao neutralna institucija “svih Španaca”. To je trik koji legitimiše instituciju monarhije kako bi se efektivnije mogla koristiti u vremenima ozbiljne nacionalne krize. Ovo je bio slučaj poslije 1.oktobra. Kralj je poslao čvrstu poruku bez ikakvih zvaničnih ustupaka. Svrha ovog govora je bila da ujedini sve snage režima protiv katalonskog republikanskog pokreta, a u isto vrijeme da pokaže sitnoburžoaskim katalonskim političarima da neće biti ustupaka i da se moraju povući. Međutim, ova strategija je imala važan nedostatak: autoritet koji je monarhija još uvijek imala u Kataloniji je potpuno bio uništen.

U danima od 1. oktobra do parlamentarnog zasjedanja 10. oktobra, katalonska buržoazija i njeni politički predstavnici su pritiskali Puđdemona da ne proglasi republiku. Sve poslovne organizacije, kao i CiU i PdeCAT političari Artur Mas, Duran, Ljeida, Santi Vilja i Marta Paskal su u izjavama bili protiv jednostranog proglašenja nezavisnosti. Puđdemon je imao dvije opcije: kapitulirati i biti odbačen od pokreta, ili krenuti napred odbacujući buržoaziju. Na kraju nije izabrao ni jedno ni drugo i pokušao je odgoditi odluku.

Narod odlučuje, vlada oklijeva

Plenarno zasjedanje katalonskog parlamenta 10. oktobra je dala opšte i dvosmisleno saopštenje o mandatu referenduma, svjesno koristeći nejasan jezik u pokušaju da izbjegne sudsku akciju. Čak i ovo saopštenje, koje nije navelo ništa značajno, je proglašeno “suspendovanim” čekajući poziv španske vlade na dijalog i pregovore.

Zasjedanje parlamenta je održano iza zatvorenih vrata, okruženo i zatvoreno Park de la Sitadelom, odvajajući parlamentarne zastupnike od naroda koji su glasali za njih i borili se za referendum. Nacionalistička sitna buržoazija je dobila direktne prijetnje od španske države i nije više željela “bučne” incidente ili bilo kakvu mogućnost direktne akcije masa, tako da je odlučila da je proglašenje republike suspendovano.

Odgovor države je bio predvidljiv: sljedećeg dana, 11. oktobra, država je izdala ultimatum tražeći pojašnjenje situacije pod prijetnjom ukidanja katalonske samouprave primjenom članka 155 španskog Ustava. Krajnji rok je bio 16. oktobar. Premijer Rahoj je računao na bezuslovnu podršku vođa PSOE (Socijalistička partija Španije), posebno nakon intervencije kralja.

Manevar Puđdemona je takođe bio pokušaj da se EU primora da interveniše i natjera špansku državu na pregovore. Jasno, ovo je bila zabluda. EU je kapitalističko tijelo koje je zainteresovano za red i stabilnost poslovanja, a raspad važne i ekonomski krhke države unutar EU ne bi stvorilo dobro poslovno okruženje. Tokom cijelog procesa, EU je branila “vladavinu zakona” koja je u španskom slučaju bila nedjeljivo jedinstvo koje su osiguravale oružane snage.

Kada je stigao 16. oktobar, krajnji rok Rahojovog ultimatuma, Puđdemon je odgovorio novom taktikom tražeći još jednom pregovore. Strategija Puđdemona i vođa JxSi je bila potpuno kontraproduktivna iz perspektive masovnog pokreta. Umjesto čvrstine, oni su pokazali neodlučnost. Umjesto jasnoće, došlo je do zbunjenosti.

Režim iz 1978. godine je djelovao jedinstveno i čvrsto, bez nazadovanja i oklijevanja. Istog dana, 16.oktobra, sud je donio odluku o pritvoru za Žordi Kućara i Žordi Sančeza. Ovo je bila potpuno nesrazmjerna odluka koja je poslala jasnu poruku vođama JxSi: ovo će se i vama dogoditi ako napravite jedan korak dalje.

Istog dana su održani masovni protesti, a u subotu 21. oktobra je u Barseloni marširalo pola miliona ljudi zahtjevajući slobodu za Žordije i tražeći proglašenje republike.

U međuvremenu, Komiteti za odbranu referenduma su u Sabadelju održali prvi koordinacioni sastanak na nacionalnom nivou sa 200 delegata, usvajajući slogane i zahtjeve. CUP je takođe kritikovao vladino oklijevanje. Međutim, moramo istaći da je u trenutku istine CUP pritiskao Puđdemona na povlačenje, umjesto da organizuje alternativno vodstvo pokretu. Takvo vodstvo, zasnovano na jačanju komiteta, je moglo napredovati u borbi za nacionalno samoopredjeljenje. Umjesto toga, CUP je, uz protestvovanje, prihvatio suspenziju proglašenja nezavisnosti 10. oktobra.

Puđdemonovo oklijevanje je dostiglo vrhunac u noći 25. oktobra i jutro 26. oktobra. Pod ogromnim pritiskom katalonske buržoazije i njenih direktnih predstavnika unutar PdeCAT, i pod prijetnjom španskog režima člankom 155 (koji je već bio najavljen 21. oktobra) raspuštanjem katalonskih institucija, Nacionalistička partija Baskije (BNP) je ponudila dogovor koji je Puđdemon bio voljan da prihvati. Dogovor je bio da Puđdemon pozove na vanredne izbore u Kataloniji umjesto proglašenja nezavisnosti. Zauzvrat, španska država neće primijeniti članak 155 i možda će osloboditi Žordije (uslovno). Puđdemon je zakazao konferenciju za štampu u podne. Berze su reagovale rastom.

Međutim, dogovor nije bio moguć. Pritisak unutar JxSi (ostavkama dvojice zamjenika i ratobornim deklaracijama Rufijana, vođe ERC); pritiskom iz Španije, gdje je PP (Narodna partija) bila pod pritiskom Cs (Građani); sa bijesnim raspoloženjem među studentskim demonstrantima koji su marširali ulicama Barselone istog jutra, su konačno razbili dogovor.

Konačno, u petak 27. oktobra, parlament je glasao za proglašenje republike na šta je španska država odmah odgovorila primjenom članka 155 i suspendovala katalonsku samoupravu. Ujutru 28. oktobra, proglašeni su uslovi španske intervencije: pravi državni udar protiv demokratije primijenjen uz bezuslovnu podršku PSOE.

Međutim, proglašenje katalonske republike je bio samo simbolički čin bez namjere praktičnog provođenja. Katalonska vlada se sastala to veče ali nije donijela nikakve odluke. Španska zastava je nastavila da se vijori na zgradi katalonske vlade, vlada je nestala tokom cijelog vikenda, a naređenje o ukidanju komandnog lanca u Mososu je poništen. U ponedjeljak ujutru bilo je jasno da je katalonska vlada proglasila republiku ali bez namjere da je brani. Predsjednik i neki ministri su bili u egzilu, drugi su bili otjerani iz svojih kancelarija, pozvani od strane sudova ili pritvoreni. Sve se ovo dogodilo bez ikakvog otpora ili poziva na odbranu republike koja je upravo proglašena.

Da li je proglašena republika mogla biti branjena?

Neki smatraju da bi odbrana republike dovela do krvoprolića koje je trebalo izbjeći po svaku cijenu. Ovaj argument je netačan iz više razloga. Za početak, ovo je argument da se ne uradi ništa. Ustav iz 1978. godine, jedan od glavnih stubova režima, jasno govori da je jedinstvo Španije osigurano oružanim snagama. Zato će svaki mogući pokušaj izazivanja režima završiti konfrontacijom s vojskom. Ovo nije prazna prijetnja. Kasnije se saznalo da je država detaljno razradila planove za ulazak u parlament (zrakom i preko odvoda za kanalizaciju) ukoliko bi se republikanska vlada zatvorila unutra. Ali to je nešto što se već znalo. Svako ko ozbiljno razmišlja o otporu temeljima režima iz 1978. godine to mora znati.

Zaključak je da su sitnoburžoaske vođe JxSi to shvatile kao nemogućnost odbrane republike. Oni su uzalud očekivali da će pod prijetnjom državnog nasilja (i upotrebe istog 1. oktobra) Evropska Unija intervenisati. Kako EU nije intervenisala, oni su zaključili da je sve izgubljeno.

Ali ovo nije jedini mogući zaključak. Daleko od toga. Postoji još jedan: da bi se provelo samoopredjeljenje moraju se koristiti revolucionarna sredstva. Šta pod tim podrazumjevamo? Prvo, treba vjerovati organizacijama masa i njihovom kapacitetu da donose odluke, i ovo se mora ojačati. Tek kada revolucionarne mase budu osjećale da kontrolišu pokret, da imaju svoje vođe kojima mogu vjerovati, tada će imati hrabrosti da idu do kraja. Ovo znači jačanje Komiteta za odbranu referenduma, njihovo širenje zemljom, demokratske strukture izabranih delegata koji će ih koordinisati na nacionalnom nivou. To jest, pretvoriti ih u sovjete, organizacije radničkog predstavljanja i radničke vlasti. Odluke ne bi trebale biti donošene u zgradi vlade, iza zatvorenih vrata, pod pritiskom i ucjenama buržoazije i “savjetima” bivšeg predsjednika kojeg smo već poslali na smetlište istorije (Artur Mas). Odluke treba donositi demokratski od strane pokreta sa otvorenom debatom za sve prijedloge.

Drugo, treba provesti mjere koje će republiku učiniti praktičnim ciljem, tj. republiku za koju se vrijedi boriti. Parola CUP-a je potpuno prikladna: “Hljeb, stanovi, poslovi- republika.” Sa jasnom strategijom, oni dijelovi društva koji su još neodlučni, jer su s pravom sumnjičavi prema bivšim vođama CiU i njihovim politikama rezova i korupcije, mogu se pridobiti borbom za republiku. Drugim riječima, borba za republiku mora dobiti socijalni karakter, kao i demokratski i nacionalni. Ove dvije mjere bi ojačale našu stranu.

Treće, snaga protivnika mora biti potkopana svim mogućim sredstvima. Ovo može biti učinjeno pozivom radničkoj klasi i narodima Španije da ustanu sa Katalonijom u zbacivanju režima iz 1978. godine koji nas sve tlači. Ovo podrazumjeva povezivanje borbe za katalonsku republiku sa borbom protiv monarhije koju je Franko stvorio, borbu protiv zastarjevanja zločina Frankovog režima, protiv “Geg zakona” koji nedozvoljava nacionalno samoopredjeljenje, protiv reformi radnog zakonodavstva itd. Ovakav poziv bi imao snažan poticaj i onemogućio državnu represiju. Štaviše, ovakva strategija borbe za republiku bi pridobila one dijelove društva u Kataloniji koji su porodičnim i kulturnim vezama vezani za Španiju. Borba za republiku mora dobiti internacionalni karakter.

Neko može reći: “Da, ali uprkos svemu, oni imaju vojsku i ne bi oklijevali da je upotrijebe”. Pogrešno. Reakcionarni režim iz 1978. godine ne bi oklijevao da upotrijebi vojsku, a u vojsci postoje oficiri koji simpatišu Franka. Međutim, njihove namjere su jedna stvar, a što su u mogućnosti da urade je sasvim druga. U svim revolucionarnim situacijama kroz istoriju, dođe trenutak kada se državni aparat raspadne. Mi sada slavimo 50 godina od maja 1968. godine u Francuskoj, kada je generalni štrajk 10 miliona radnika, sa okupacijom fabrika, paralizovao cijelu zemlju. U to vrijeme, De Gol i francuska vladajuća klasa su razmišljali o upotrebi vojske. Konačno, oni to nisu uradili jer su shvatili da bi konfrontacija vojske i radnika dovela do raspada vojske i bratimljenja sa štrajkačima. Suočeni sa revolucionarnim generalnim štrajkom, blokadama puteva, čak je i državni aparat bio paralizovan. Indikacija šta je bilo moguće se pokazala u Barseloni kad su lučki radnici odbili primiti trajekte koji su prevozili policijsko pojačanje u Kataloniju.

Ovo su preduslovi odbrane republike: dati borbi demokratski i masovni karakter, socijalni i internacionalni karakter, koristiti revolucionarne metode borbe (generalni štrajk, zauzimanje fabrika, blokade puteva, komitete odbrane itd.). Ovo sitnoburžoaske vođe JxSi nikad nisu razmatrale. Ovo nije kritika lične hrabrosti i žrtve nekog od njih, koji su sada u zatvoru ili egzilu. Problem je u njihovim političkim i strateškim promašajima.

27. oktobra, poslije proglašenja republike, šta je trebalo uraditi? Prvo, katalonska republikanska vlada je trebala hitno izdati “dekrete o dostojanstvu” (sve parlamentarne odluke blokirane od strane Ustavnog suda) i dekrete protiv “Geg zakona”, dekrete protiv reforme radnog zakonodavstva, dekrete protiv iseljavanja, ukinuti školarinu uz niz socijalnih i demokratskih mjera koji bi poslali jasnu poruku kakva je republika proglašena i zašto je treba braniti.

Drugo, trebalo je uputiti poziv ljudima da ostanu na ulicama i da brane zvanične zgrade. Ovaj poziv je trebao pratiti i poziv za stvaranjem mreže Komiteta za odbranu referenduma širom zemlje, u svakom gradu, svakom komšiluku, svakoj fabrici. Ovi komiteti su trebali pozvati na Nacionalnu revolucionarnu ustavotvornu skupštinu izabranih delegata koji bi izabrali privremenu republikansku vladu. Komiteti su trebali biti odgovorni za organizovanje svakodnevnih poslova lokalne administracije (omogućavajući dostupnost namirnica, održavanje javnog reda itd.) Bratski poziv je trebalo uputiti radničkoj klasi i narodima Španije da slijede primjer katalonske republike.
Ukratko: trebalo bi koristiti oruđa koja su osigurala održavanje referenduma, paralizovala zemlju 3. oktobra, i uspješno odbranila sjedište CUP-a 20. septembra.

Sve ovo ne bi garantovalu pobjedu samu po sebi, ali bi stvorilo puno povoljnije uslove odbrane novostvorene republike.
Prije diskutovanja kako krenuti naprijed i u kojem smjeru, moramo jasno i trezveno prodiskutovati lekcije Republikanskog Oktobra. Oni koji ne uče iz istorije osuđeni su da ponavljaju greške. I sve ove lekcije su koncentrisane u jednu ključnu i centralnu tačku: Pokret za republiku mora dati vodstvo vrijedno dostignuća i žrtvi naroda; vodstvo koje je spremno da koristi revolucionarna sredstva kako bi došli do pobjede.