Ovaj članak napisan je krajem februara i tokom prvih dana marta, neposredno prije nego što je svijet pogodio pad berzi 9. marta i udar pandemije koronavirusa. Nagla promjena situacije očigledno mijenja i planove vladajuće klase. Ipak, osnovne ekonomske i političke tendencije su ostale iste, iako je pitanje klimatskih promjena gurnuto u stranu. U slučaju zelenih partija, njihov karakter partija vladajuće klase se još više potvrđuje u ovim kriznim vremenima.

Ovo se najbolje pokazalo u Austriji, gdje su te partije odnedavni partneri u nacionalnoj vladi. Da bi zaštitila specifične interese austrijskih kapitalista, Vlada je odbila da kritikuje mađarskog predsjednika Viktora Orbana zbog raspuštanja parlamenta i drugih diktatorskih mjera. Zeleni su bez pogovora učestvovali u ovoj politici. Pravi su “šampioni ljudskih prava”!

U proteklih godinu i nešto dana, zelene partije širom Evrope dobijaju sve veću podršku u anketama i na izborima. Ovo je posebno slučaj u njemačkom govornom području Evrope, koje ćemo ovdje pomno ispitati.

U Austriji, zeleni su na opštim izborima 2017. godine ispali iz parlamenta zbog niza teških kriza i raskola u rukovodstvu. Nakon pada konzervativno-nacionalističke vlade krajem proljeća 2019. godine, nakon niza skandala i kontinuirane krize društvene demokratije, Zeleni su se vratili u parlament na opštim izborima 2019. godine. Na ovim izborima postigli su, do sada, svoj najbolji rezultat na državnom nivou. Sa 13,9% udjela glasova, ne samo da su ponovo ušli u parlament kao četvrta najjača partija, nego su se i kvalifikovali da postanu omiljeni partner u novoj konzervativnoj vladi.

U Švajcarskoj, zelena partija je takođe ostvarila svoj do sada najbolji rezultat na izborima u decembru prošle godine, sa 13,2%.

U samoj Njemačkoj, nakon skoka podrške u anketama prošle godine koji je ukazivao da bi Zeleni mogli postati najjača partija, dobili su solidnih 20% glasova. Sljedeći redovni državni izbori u Njemačkoj održaće se na jesen 2021. godine. Vodeće stranke konzervativaca i socijaldemokrata su u međuvremenu u konstantnoj unutrašnjoj krizi, što se vidi u nestabilnom rukovodstvu koje se brzo mijenja. SPD je promijenila svoje lidere nekoliko puta od 2017. godine. Takođe, “Ljevica“ je u konstantnoj političkoj krizi. Kancelarka Angela Merkel napustila je dužnost lidera CDU na jesen 2018. godine, a njena nasljednica Anegret Kramp-Karenbauer napustila je mjesto lidera partije u februaru 2020. godine, što je ponovo ubrzalo tekuće neriješene podjele i raskole u vodećoj partiji njemačke buržoazije.

Trenutni uspjeh Zelenih u zemljama njemačkog govornog područja objektivno pomaže političkoj stabilizaciji kapitalističke vladavine. Pokret protiv klimatskih promjena bio je odlučan faktor u njihovoj rastućoj popularnosti. Ali njihov uspjeh takođe donekle predstavlja i otpor prema rasističkoj propagandi i talasu desnice, koja je godinama dominirala u javnim raspravama, i pred kojima su radničke partije kapitulirale iznova i iznova. Posebno je omladina ovoga svjesna. U jednoj anketi u Njemačkoj prošle godine, tri četvrtine ljudi ispod 25 godina starosti koji su ispitani rekli su da se diskriminacija ljudi na osnovu njihovog izgleda i porijekla povećala proteklih godina. A 71% ih je reklo da je pitanje “izbjeglica“ od strane medija prenapuhano i da su važnije teme o kojima se iz tog razloga ne govori.

Zeleni su se postavili kao sila koja se najjasnije isticala u smislu da je protiv klimatskih promjena i rasizma u ovoj situaciji. U tom smislu, ovaj porast popularnosti donekle se odražava u sve većoj ljutnji zbog tradicionalnih partija i krize kapitalističkog sistema. Ali ne smije biti iluzija da su Zeleni “progresivna” ili ljevičarska sila na bilo koji način i u bilo kom obliku i formi, koja može zapravo može da pomogne da se prevaziđu klimatske promjene – ili bilo koji drugi problem koji kapitalistički sistem proizvodi na dnevnoj bazi.

Od “radikalizma” do normalne buržoaske politike

Isprva, Zeleni su se razvili kao nusproizvod velikih pokreta protiv uništavanja životne sredine, nuklearne energije, oružja i tlačenja žena krajem 70ih i početkom 80ih godina. U početku, kao posljedica borbenosti ovih pokreta, prilično često su oko sebe imali auru sitnoburžujskog radikalizma. Često bi pokušali izgledati “revolucionarno”, ali većina njihovih politika su u stvari bile reakcionarne.

U zemljama gdje se govori njemački, popriličan broj studenata iz raznih “komunističkih” grupa i grupica im se pridružio i čak su postali dominantni u nekim regijama, posebno u samoj Njemačkoj – jer su zbog svoje progresivne aure Zeleni izgledali kao alternativa sterilnim i birokratskim socijaldemokratskim partijama koje su bile primorane na “društveno partnerstvo” sa državom i šefovima. Ali bez nekakve poveznice sa organizovanim radničkim pokretom i poziva većine radnika, jedini put naprijed za ove partije bio je spora integracija u politički sistem kao sve manje i manje “radikalna” i sve više i više “normalna” buržoaska partija.

U Njemačkoj, od sredine 80ih godina pa nadalje, postojao je niz zelenih socijaldemokratskih lokalnih vlada, koje su jačale “realistično” desno krilo partije. Do kraja 90ih godina, ovaj proces je otišao tako daleko da su Zeleni bili potpuno pouzdana sila buržoaziji i “proglašeni su” mlađim partnerima vlade Gerharda Šredera koju je vodila SPD, i koja je pod maskom svog “progresivnog” imidža napadala radnike najokrutnijim kontra - reformama još od kraja Drugog svjetskog rata. Koliko daleko su Zeleni bili dogurali vidi se u činjenici da su zeleni ministri i poslanici (od kojih su svi došli iz “mirovnog pokreta”) odobrili bombardovanje Jugoslavije 1999. godine, što je bio prvi put da je njemački imperijalizam ratovao od 1945. godine. A popriličan broj tih ministara i poslanika bili su bivši “komunisti” ili “revolucionarni socijalisti”, koji su sada izgradili dobru karijeru u ovoj partiji.

Zeleni su vremenom postali obična buržoaska partija. U Njemačkoj, oni su među onim partijama čiji glasači imaju najviši prosječni prihod, u rangu sa CDU, a jedina ispred njih je ultra liberalna FDP. Većina njihove (male) organizovane baze je mješavina malih i srednjih “zelenih” kapitalista, samozaposlenih “poduzetnika”, bogatijih državnih službenika i generalno ambicioznih pripadnika srednje klase. Rukovodstvo partije se potpuno orijentira prema željama velikih kapitalista u Njemačkoj da bi dobili pozicije u vladi. Time se sve više i više orijentišu prema vladama sa konzervativcima. U Hesenu 2013. godine, služili su kao sredstvo za formiranje vlasti odlučivši se protiv koalicije sa SPD, i umjesto toga odlučili su se za “crno-zelenu” koaliciju sa CDU. U regiji Badem-Virtemberg, sa svojih 11 miliona stanovnika i bazom velikih industrijskih kompanija kao što su Daimler, Porše i Boš, devet godina je zeleni premijer Vinfrid Krečman (bivši maoista) vodio vladu u koaliciji sa CDU, uz potpuno odobravanje kapitalista: naročito auto-industrijalista. Generalno, Zeleni se pripremaju za mogućnost koalicije sa CDU na federalnom nivou, za šta su pojedini veliki kapitalisti prilično otvoreni.

Zelena politika za velika preduzeća u Njemačkoj

Ovo nije slučajnost. Da bi razumjeli razloge za ovo, ne bismo trebali puno pažnje posvećivati lijepim riječima koje vođe zelenih govore na nacionalnim televizijama. Efikasnije je slušati ono što oni govore svojim pravim gospodarima: velikim šefovima. U junu prošle godine, predsjedavajuća zelenih Analena Berbok obratila se konferenciji Saveza njemačkih industrijalista (BDI), koja je održana pod interesantnim imenom “Perspekive Europa” (što ujedno znači “Evropa kao perspektiva” i “perspektive za Evropu”).

Sada, ako mislite da je njen govor dočekan sumnjičavo (ipak je ovo organizacija velikih njemačkih proizvođača čelika, auta, i alatnih mašina, u stvarnosti kartel onih koji su jedan od najvećih faktora klimatskih promjena), bili biste potpuno u krivu. Upravo suprotno, primljena je bolje od svih drugih političara, uključujući i kancelarku Merkel i predsjedavajućeg FDP-a, koji je držao govor neposredno prije nje. Kako je to moguće? Da bismo to razumjeli, citiraćemo velik dio njenog govora:

Centralna tema bila je Jedinstvo Evropske Unije – ali ne “Evropa sa ljudskim pravima i mirom” na koju zeleni inače pozivaju. Umjesto toga, govorila je o potrebi za “više evropskog samopouzdanja” i “stratešku ekonomiju”:

“S jedne strane su Kinezi, a s druge Amerikanci, i moramo odabrati koga ćemo pratiti – o tome ne mislim apsolutno ništa.”

I onda kasnije:
“Ono što je Evropu činilo jakom zadnjih 70 godina je to što smo išli svojim evropskim putem – evropskim putem koji je izgradio evropsko zajedničko tržište. I mislim da to tržište moramo da branimo u 21. vijeku zbog naše zajednice sačinjene od zajedničkih vrijednosti.”

Za Berbok ovo znači, kao što je dalje objasnila, da “infrastruktura od posebne važnosti” kao što je nova 5G mreža, ne smije biti ustupljena kineskim tehnološkim kompanijama kao što je Huavei. Istovremeno, potvrdila je da je evropsko zajedničko tržište dovoljno veliko da američki tehnološki giganti kao što su Fejsbuk i Gugl ne mogu priuštiti “da se ne pridržavaju evropskih pravila”.

Šta sve ovo za nju znači što se tiče pitanja klimatskih promjena? Govori prilično jasno. Za nju, klimatske promjene moraju se posmatrati kao poslovna prilika za njemačke kapitaliste, koji se ne mogu takmičiti protiv “vještina” američkih tehnoloških giganata i “obaranja cijena“ kineskih kompanija. Prema njoj, evropska pravila protiv klimatskih promjena moraju dati konkurentne prednosti evropskim (što zapravo znači njemačkim) kompanijama. Ono što ona zapravo predlaže je da se račun za ugljen dioksid izmijeni u korist njemačkih kapitalista. Objašnjava kako njemački proizvođači čelika treba da razviju klimatski neutralne načine proizvodnje čelika, kojeg mogu prodati njemačkim proizvođačima auta da se nadoknadi za njihove prljave dizel i benzinske motore.

Kineske kompanije s druge strane, sa svojim “obaranjem cijena”, bi se trebale podvrgnuti “usklađivanju poreza na granici” – što je samo ljepši naziv za kaznene carinske tarife:

“Svi koji primaju (od svojih vlada van EU) državne subvencije, moraju da plate doplatu od najmanje 20%. To bi bio odgovor konkurenciji koja izvana dolazi na evropsko tržište i koja je, prema mom mišljenju, nepravedna”

Tako, politika Zelenih u Njemačkoj je zapravo okretanje ka protekcionizmu i okupljanju EU pod maskom “borbe protiv klimatskih promjena”. To je upravo ono što njemačkom kapitalu sada treba.

Najbolji adut za njemačke velika preduzeća

Njemački kapital mora osigurati svoju poziciju u svijetu kojeg trgaju tržišni sukobi, u kojima Njemačkoj samoj nije moguće da se takmiči protiv ekonomskih giganata Kine i SAD-a. U situaciji gdje je kraj ekonomskog rasta vjerovatan, ova se situacija može samo još pogoršati. To je glavni razlog zašto se njemački kapital reorijentiše ka usvajanju više protekcionističkih mjera kao politike Evropske unije. U tom smislu, pitanje klimatskih promjena i uspona Zelenih je prilika za velike industrijaliste, koji cinično koriste ovo pitanje za svoj vlastiti interes, da zaštite “njihovo” tržište.

Ali zeleni program, kojeg je predstavila Berbok, ohrabruje Folksvagen, Daimler, Tisen Krup, i sve druge njemačke industrijaliste. Da bi se EU natjerala da djeluje na svjetskom tržištu u interesu njemačkog kapitala, mora postojati “Jedinstvo Evrope” – dobrovoljno ili ne.

Samo dva mjeseca prije nego što je Baerbok govorila pred industrijalistima, ekonomski dogovor između Kine i Italije izazvao je uzbunu u izvršnim odborima njemačkih velikih preduzeća zbog mogućnosti ekonomske dezintegracije EU, što bi bila katastrofalno po njemački kapital. Pokrenuta je masivna kampanja, posebno u vezi sa evropskim izborima, “za jedinstvo Evrope” i “protiv populizma”. Ali glavna partija njemačkog kapitala, konzervativna CDU/CSU, posebno je sada bila (i donekle još uvijek jeste) podijeljena po pitanju izbjeglica, što potiče mnogo sukoba u samoj Evropi. U ovakvoj situaciji, njemački kapitalisti se mogu osloniti na Zelene zbog njihove jasne pozicije protiv “malog” njemačkog nacionalizma.

Stoga nije iznenađujuće što Berbokine pozicije odobravaju veliki kapitalisti koji uništavaju životnu sredinu. Može se vrlo lako zamisliti kako cinični izvršni direktori velikih proizvođača automobila obučeni u odjela svjesno namiguju jedni drugima kada je Berbok govorila o “borbi protiv klimatskih promjena”, samo da bi radosno aplaudirali na svaki argument protiv kineske konkurencije i izdajnika Italijana.

Tako da je naprosto logično da su od tada njemački kapitalisti ulagali sve svoje napore da proguraju ovakve vrste mjera u Evropskoj uniji. Novi šef Evropske komisije, Ursula fon der Lajen (bivša ministarka odbrane Njemačke iz CDU) preuzela je na sebe da zahtjeva sistem “graničnih poreza na ugljenik”. Službeno je, 4. marta, predstavila plan u ime Evropske komisije, iako se svi detalji ne očekuju do početka sljedeće godine. Do 2050. godine, EU bi trebala potpuno eliminisati ispuštanje CO2 , a dobra iz zemalja “koje se ne trude da smanje svoj ugljenični otisak” će biti podvrgnuta tarifama. Časopis Tajm je ovo prikladno prokomentarisao: “Plan EU je značajno zaoštravanje, ali nije potpuno iznenađenje”.

Kad se zemlja trese, treba ti čvrsto uporište

Ali Zeleni nude kapitalistima nešto drugo što ima očajnički treba: opravdanje da vladaju i određena baza u društvu. U vremenima kada milioni ljudi, uglavnom učenici u školama širom svijeta, protestuju protiv klimatskih promjena kroz pokret “Petkom za budućnost”, kapitalistima ide na ruku to što postoji partija koja je godinama postavljala ovo pitanje, ali je sada u sigurnim rukama velikih preduzeća.

Uticaj Zelenih je direktna prijetnja pokretu protiv klimatskih promjena – jer su oni “trojanski konj”: oruđe kojim se brižljivo čuva kapitalistička politika u programu pokreta. Oni kažu: “Sviđa nam se ovo što radite, nećemo pokušati da upravljamo onim što radite, ali bićemo vaš glas u parlamentu sa reformama koje će pomoći u borbi sa klimatskim promjenama” – i na ovaj način, stvarajući iluziju da postoji “jednostavan” izlaz iz klimatskih promjena pod kapitalizmom, ali to u stvarnosti samo stavlja pokret na uzicu.

Na primjer, u Njemačkoj i Austriji, grupe Petkom za budućnost usvojili su zahtjev za oporezivanje CO2, što je politika koju Zeleni već dugo promovišu kao “realističan” način da se zaustave klimatske promjene. Sad nije prilika da se ide u detalje po tom pitanju, ali to je mjera koja se samo da neće zaustaviti ili ublažiti klimatske promjene, nego će zapravo biti dodatni okov radničkoj klasi i omladini u pokušaju da riješe duboku krizu kapitalizma. Na ovaj način, kapitalisti koriste uticaj Zelenih da pokušaju usmjeriti pokret u “sigurne vode”. Umjesto radikalne akcije protiv kapitalističkog sistema, ono što oni žele jeste liberalno-zeleni pokret bez ikakve veze sa radničkom klasom, koji takođe može biti iskorišten kao poluga za “nepopularne reforme” pod maskom “borbe protiv klimatskih promjena”.

Na kraju, Zeleni mogu djelovati kao “sigurna vladina opcija” za vladjuću klasu ako za tim bude potrebe. Primjer toga je Austrija, gdje je nakon raskida između bivše desničarske koalicije sa FPÖ, zelena partija postala novi mlađi partner konzervativnog kancelara Sebastijana Kurca. Po svim pitanjima od napada na životni standard radnika, sve do rasističke politike, trenutni program se skoro uopšte ne razlikuje od onoga koji je imala ranija vlada. Na neki način, čak je i gori. Na primjer, ova vlada mnogo otvorenije tovari teret njege starijih osoba na ramena žena iz radničke klase i ugrožava sadašnje uslove rada u sektoru njege.

Najznačajnija razlika u austrijskoj politici je pretjerana upotreba riječi “Zeleni” i “održivo”. To služi da se zataška jedna jednostavna činjenica: Zeleni su partija buržujskog establišmenta kao i sve druge, radnicima i omladini ne nude nikakav put naprijed. Oni su dio problema, “progresivna čizma” vladajuće klase.

Sada, radničke partije su sve u ozbiljnoj krizi, što uopšte odražava kroz stramputicu reformizma u našem istorijskom periodu. Jasan stav ne samo protiv reakcionarnih desničarskih partija, nego i protiv “progresivnih” buržujskih projekata je programski preduslov za razrješavanje ozbiljnih problema u rukovodstvu radničke klase.

Samo na ovaj način radnička klasa može preuzeti zadatak savladavanja kapitalizma, a s tim i svih nevolja koje on sa sobom nosi.