Tokom protekle godine svjedočili smo eksplozivnom rastu pokreta za zaštitu okoline. Kroz globalni klimatski štrajk i masovne demonstracije za očuvanje planete koje je pokrenula Greta Tunberg, čitava generacija je okusila političku akciju, razumjevši potrebu za dubokim promjenama s ciljem rješavanja problema uništavanja okoline. U takvom kontekstu je grupa Pobuna protiv izumiranja (XR) pokrenula mnoge. I mladi i stari su shvatili da situacija hitno zahtijeva drastična rješenja, te su stoga mnogi privučeni njihovim djelovanjem i pozivom na trenutnu akciju da bi se sačuvala planeta. Ipak, da li su njihove metode ono što je potrebno klimatskom pokretu? Za šta se zaista bori XR?
Građanska neposlušnost
Pobuna protiv izumiranja, koja sebe opisuje kao “internacionalnu apolitičnu mrežu koja koristi nenasilnu direktnu akciju da ubijedi vlade da djeluju pravedno po pitanju klimatske i ekološke uzbune”, pokrenuta je u Velikoj Britaniji oktobra 2018. Od tada, ova grupa se uspješno pozicionirala kao organizacija mladih koji se žele boriti protiv klimatskih promjena. Počev od prve “Pobune protiv klimatskih promjena” aprila 2019, koja je jedva primijećena izvan Britanije, ova organizacija se proširila cijelim svijetom. Samo nekoliko mjeseci kasnije, u oktobru, XR je organizovala “Međunarodnu pobunu” u 60 zemalja, koja ju je gurnula na naslovnice.
Kao što se gas ubrzano širi u vakuumu, tako XR popunjava političku prazninu. Ona nudi ubrzano djelovanje u odnosu na nevladine organizacije koje se bave zaštitom okoline kao što su Grinpis i WWF, koji su samo sisači fondova čiji je glavni cilj djelovati što duže, umjesto da izvrše presudan uticaj na svijet. U međuvremenu, partije na ljevici se bore da prilagode svoju poruku radikalnom stanju svijesti i dominantnom osjećaju hitnosti među omladinom. Što se tiče sindikata, oni još uvijek u najvećoj mjeri ignorišu klimatski pokret. Bez konkurencije, i sa prividno radikalnim pristupom zasnovanom na građanskoj neposlušnosti, XR su uspjeli kanalisati želju omladine za borbom.
Tokom njihove “oktobarske pobune”, aktivisti XR organizovali su direktne akcije u skoro svim velikim gradovima zapadnog svijeta. Blokirali su mostove i puteve u Montrealu, Londonu, Parizu i Sidneju, izveli simbolične akcije kao što su “umiranja” u Njujorku, te okupirali zgrade u Parizu, Berlinu, Hagu i drugdje. Cilj ovih akcija je često bio hapšenje. U intervjuu za Liberasion, Rodžer Halam, jedan od osnivača XR objasnio je ovu strategiju: “[…] Kada kršite zakon, velike su mogućnosti da će to pokrenuti javnu debatu i da će biti riječi o društvenom protestu. Aktivisti će biti poštovani jer će biti jasno u kojoj mjeri su posvećeni očuvanju okoline ako se pokaže da su spremni da budu uhapšeni.”
Iznad politike
Ali šta se iz XR nadaju da će postignuti građanskom neposlušnošću? Sekcija “Naša strategija” na vebsajtu XR ne razjašnjava ovo pitanje. Napisano je da “Mi promovišemo masovnu građansku neposlušnost – u središtu javnosti. To znači remećenje ekonomije da bi se uzdrmao postojeći politički sistem i podigla svijest.” Međutim, nije jasno kakve političke promjene oni nastoje da postignu, niti šta je zaista potrebno uraditi kada se svi osvijeste. Tri zahtjeva ove organizacije jesu da vlada treba govoriti istinu o ekološkoj i klimatskoj situaciji, da mora djelovati odmah i da mora stvoriti “građansku skupštinu”. Ni riječi o tome kakvu vrstu akcije vlada mora preduzeti da okonča krizu.
XR se opisuje kao “apolitična” organizacija, odnosno “iznad politike”. To znači da izbjegava da se dovodi u vezu sa određenom političkom partijom ili ideologijom, sa ciljem pridobijanja što šire baze podške, bez isključivanja bilo koga. “Naš je cilj da svaki pojedinac bude dobrodošao, bez obzira na etničko porijeklo, rasu, klasu, pol, rodni identitet” itd. Prema riječima Ronana Haringtona, koordinatora britanske Grupe za strategiju na opštim izborima, neutralnost omogućava “da sve partije koje su u konkurenciji prihvate našu poziciju”. Zbog toga su iz XR pozvali Stenli Džonsona, bivšeg konzervativnog člana Evropskog Parlamenta – i oca premijera Borisa Džonsona! – da se obrati londonskim demonstrantima tokom Oktobarske pobune. Tada je Džonson iskoristio priliku da objavi, bez ikakve ironije, da je Margaret Tačer začela britanski pokret za zaštitu okoline! Harington je rekao “Ovo je prva uistinu globalna kriza […] Ne smijemo dozvoliti ljevičarsko rješenje.”
Ali uzevši da dominantna većina motivisana da se bori za ideale XR dolazi sa ljevice, u praksi njihov “apolitični” pristup znači cenzurisanje poruka koje su pretjerano ljevičarske. Ekonomist je objavio da medijski tim XR uklanja tvitove koji se čine previše političkim, na primjer, “ovaj pokret je najbolja šansa da srušimo kapitalizam.” U Francuskoj, Žuti prsluci bili su šokirani kada su članovi XR brisali grafite koji osuđuju policijsko nasilje. Ovaj pristup došao je do apsurda kada su zabranjene socijalističke podgrupe unutar XR, dok su dozvoljene policijska i podgrupe stanodavaca dozvoljene.
Prema Haringtonu, “ne postoji stvarni neprijatelj”. Na vebsajtu XR piše da “optuživanje i posramljivanje neće poslužiti na duge staze”. To je laž. Oni koji su odgovorni za klimatsku krizu mogu se identifikovati. Možemo ih naći u buržujskim političkim partijama i u odborima direktora korporacija i banaka. Suština ovog apolitičnog pristupa je obećanje nedodirljivosti odgovornima u razmjenu za njihovu podršku. Stoga nije iznenađenje koliku podršku su zapravo dobili od milionera i milijardera. Pretražujući finansijske dokumente obezbjeđene onlajn od strane same grupe, možemo vidjeti da je najveći individualni donator – s donacijom od 323 hiljada funti (550 hiljada kanadskih dolara) – Fond za klimatsku nuždu, nevladina organizacija čiji je osnivač Rori Kenedi (kćerka američkog senatora Roberta Kenedija), Ajlin Geti (nasljednica naftnog bogatstva) i Trevor Nilson (“filantrop” investitor blizak Bil Gejtsu). Još jedan veliki donator je milijarder špekulant i menadžer investicionog fonda Kris Hon i njegova fondacija, Fond za ulaganje u djecu.
Zapravo, iako XR nastoje biti “apolitični”, njihov odnos prema državi je definitivno politički: oni odbijaju dovesti u pitanje političku kastu na vlasti, i njihove pse čuvare u policiji. XR tvrdi “Mi nastojimo ne okrivljavati i sramotiti policiju […] Naša vizija Pobune protiv izumiranja stavlja ljubav u samu srž promjene. Samim tim neki članovi Pobune protiv izumiranja mogu izražavati zahvalnost ili ljubav prema policiji.” Tokom okupljanja u sjećanje na Adama Traorea, koji je ubijen od strane francuske policije tokom hapšenja 2016, aktivisti iz XR raširili su baner na kojem je pisalo “Ujedinjeni protiv svakog nasilja” – izjednačujući tako rasističko sistematsko državno nasilje sa izolovanim nasiljem ugnjetenih grupa koje uzvraćaju policiji!
Glavni politički zahtjev XR, građanska skupština, pokazuje njihovu pokornost državi. Dovoljno je samo pročitati “Povelju sa tri zahtjeva” koju britanska sekcija XR nastoji nametnuti parlamentu da bismo to razumjeli. Povelja govori o osnivanju građanske skupštine od strane vlade, ali joj daje nešto više od nadzornih ovlaštenja. Zar onda trebamo prepustiti istim političarima koji nisu ništa uradili kada je iznesen problem klimatske nužde da osnuju ovu skupštinu, koja navodno treba biti izvor radikalne promjene, i da slušaju njene prijedloge kada im odgovara. To nije apolitičnost!
Oslonite se na radnike, ne na milionere
Većina aktivista i simpatizera XR smatraju se ljevičarima, kao što je jasno iz pojedinih deklaracija. Grupa tvrdi da “ne možemo se okrenuti vladama da rješavaju globalne probleme. One nastoje koncentrisati moć i bogatstvo u rukama privilegovane manjine…” Njihovih “Deset principa” iznose određene tačne kritike, kao što je “Svijetom vlada duboka nejednakost, sa bogatstvom i polugama moći koncentrisanim u manjinskim grupama”, da je “potrebna duboka promjena sistema” i da su “mediji usklađeni s interesima bogatih eksploatatora i korporacija.”
Elementi njihovih principa pokazuju u pravilnom smjeru. U stvarnosti, borba za zaštitu planete od klimatskih promjena mora biti borba protiv kapitalizma, protiv manjine koja se bogati besramnom eksploatacijom prirode i radničke klase. Kapitalisti nemaju nikakvog interesa u uzdrmavanju sopstvene moći ili bogatstva na kojem se ona zasniva. Ali kritika vlade, medija i bogate nekolicine je dijametralno suprotna metodama vođa XR koji se dodvoravaju desničarskim političarima i milionerima. Iako se dio vladajuće klase zauzeo za klimatski pokret, činjenica je da su ipak vođeni potrebom da usmjere taj pokret ka sigurnim kanalima – onima koji ne predstavljaju izazov klasnoj vladavini. Otvarajući vrata njima, XR pozivaju lisicu u kokošinjac.
Klimatska kriza posebno će naškoditi radnicima, siromašnima i ugnjetenima. To su ljudi čiji je interes boriti se protiv klimatskih promjena i stvoriti društveno-ekonomski sistem koji će okončati nepromišljeno ljudsko uništavanje prirodnog svijeta. Pored toga, radnička klasa posjeduje ogromnu moć jer je njena primarna svrha pokretanje ekonomije. Nema radničke klase? Nema hrane, struje, prevoza, komunikacije, proizvodnje. Iz tog razloga, pokret za očuvanje planete mora biti pokrenut od strane radnika.
Iz XR kažu da njihova građanska neposlušnost ima za cilj podignuti svijest među populacijom. Ali, iako je tačno da postoji organizovana reakcionarna kampanja poricanja klimatskih promjena, većina ljudi je ipak svjesna problema. “Klimatski štrajkovi” Grete Tunberg mobilizovali su milione ljudi širom svijeta, uključujući 500 hiljada u Montrealu 27. septembra, što je jedan od najvećih masovnih skupova na svijetu od protesta protiv rata u Iraku 2003. Stvarni izazov je ne podizati svijest, već usmjeriti je; mobilisati radnike na klasnoj osnovi sa jasnim programom. Rodžer Halam smatra da “masovna građanska neposlušnost predstavlja najefikasniji način donošenja promjena na političkom nivou.” Na neki način to je tačno. Masovne akcije radničke klase kao što su štrajkovi mogu podignuti svijest radnika i povećati njihovo samopouzdanje u borbi protiv gazda. S druge strane, akcije zasnovane na djelovanju šačice aktivista koji blokiraju most usred saobraćajne špice (kao u Montrealu) ili javni prevoz (kao u Londonu) imaju rizik otuđivanja upravo onih ljudi koji moraju biti uključeni u borbu. Oni time zapravo pokazuju da je pokret za zaštitu okoline vođen od strane grupice hipika bez dodira sa stvarnošću kojima nije stalo do običnih ljudi.
Da bi bili pridobijeni, radnici moraju shvatiti zašto borba za planetu ima veze s njima. Socijalistički program omogućava nam da povežemo potrebe radnika sa smanjenjem ispuštanja ugljenika. Eksproprijacijom ogromnih bogatstava parazita na vlasti, mogli bismo: masovno ulagati u razvoj besplatnog i kvalitetnog javnog prevoza, stvoriti masovni stambeni program zasnovan na održivoj energiji, razviti obnovljive izvore energije po niskoj cijeni za korisnike, nacionalizovati industrije koje zagađuju i izvršiti prelaz ka zelenoj tehnologiji istovremeno obezbjeđujući besplatnu profesionalnu obuku radnicima u ovim industrijama, i još mnogo toga.
Direktne akcije manjine neće omogućiti uspjeh pokretu za zaštitu okoline, već aktivno učešće radničke klase. Radnici moraju preuzeti kontrolu nad cijelom ekonomijom koja je izvor uništenja prirode i organizavati je demokratski i ekološki u skladu sa potrebama svih, a ne radi profita kapitalista. Da bi pobuna zaslužila to ime, mora biti usmjerena ka obaranju kapitalističkog sistema.
