Prije tri decenije, između aprila i jula 1994. godine, vlada Ruande organizovala je istrebljenje gotovo milion pripadnika etničke grupe Tutsi. Ovaj genocid bio je podržan i pomagan od strane francuske vlade, koja je finansirala i naoružavala odgovorne, često nazivane 'genocidarima'. Međutim, do današnjeg dana, francuska vladajuća klasa nije u potpunosti javno priznala svoju odgovornost za jedan od najmonstruoznijih zločina francuskog imperijalizma.

Hutu i Tutsi

Razlika između Hutua i Tutsija potiče iz odnosa proizvodnje u pretkolonijalnoj Ruandi. Čini se da su ovi termini prvobitno označavali različite društvene kategorije više nego etničke grupe. Hutu, koji su činili većinu populacije, uglavnom su bili zemljoradnici, dok su Tutsiji bili pretežno stočari, koji su takođe činili najveći dio vladajuće klase.

Kada je njemački, a kasnije belgijski imperijalizam preuzeo kontrolu nad regionom, kolonizatori su se oslanjali na postojeću lokalnu vlast kojom su dominirali Tutsiji. Prateći staro načelo 'zavadi pa vladaj', predstavljali su Tutsije kao 'rasu' porijeklom iz Sjeverne Afrike, nadmoćnu u odnosu na 'autohtone' Hutue. Ova rasistička hijerarhija podučavana je u školama koje su vodili katolički misionari, gdje su Hutu djeca 'učila' da su inferiorni u odnosu na Tutsije. Godine 1931, kolonijalna administracija je uvela sistem identifikacionih karata koje su pokazivale identitet nosioca. Taj sistem je ostao na snazi do 2003. godine, olakšavajući rad genocidara 1994. godine.

1950-ih, počeo je da se razvija pokret za nezavisnost u Ruandi. Kao i u većini kolonizovanih zemalja, ovaj pokret za oslobođenje se najviše ispoljavao među sitnom buržoazijom i obrazovanim slojevima, koji su bili pretežno sastavljeni od Tutsija. Kao reakcija na ovaj pokret, belgijski imperijalizam promijenio je taktiku i počeo da favorizuje razvoj nove Hutu elite.

U novembru 1959. godine, Hutu populacija se pobunila protiv vlasti Tutsija uz podršku kolonijalne sile, Belgije, koja je cinično optužila Tutsije za ugnjetavanje Hutua. Ruanda je tada bila uvučena u kratki građanski rat, koji je kulminirao dolaskom na vlast Hutua Gregoara Kajibande. Bježeći od progona, stotine hiljada Tutsija je pobjeglo iz zemlje, prije svega u Ugandu. Uz podršku Belgije i Katoličke crkve, Kajibanda je uspostavio brutalnu diktaturu koja je održavala 'etničku' podjelu uspostavljenu od strane belgijskog imperijalizma.

Nakon sticanja nezavisnosti 1962. godine, Ruanda je postepeno pala pod dominaciju francuskog imperijalizma. To nije promijenilo rasističku politiku režima. Početkom 1970-ih, da bi skrenuo bijes masa koji se nakupljao protiv svog režima, Kajibanda je pokrenuo novi talas progona Tutsija, koji su u hiljadama bježali iz zemlje.

U julu 1973. godine, vojni puč je doveo Žuvenala Habijarimanu na vlast uz podršku francuskog imperijalizma. Habijarimana je nastavio da koristi Tutsije kao žrtvene jarce, dok se zemlja sve više i više suočavala sa ekonomskim i socijalnim problemima od 1980-ih godina, kada je pad cijena kafe i cinka pogodio ekonomiju Ruande.

Rat 1990-1993. godine

1987. godine, Tutsiji koji su živjeli u egzilu i Hutu koji su se protivili režimu Habijarimane osnovali su Ruandski patriotski front (RPF) u Ugandi, zahtjevajući kraj diskriminacije Tutsija. Suočen sa sve više diskreditovanim režimom, RPF je uspostavio vojno krilo, a 01. oktobra 1990. godine, njegovi borci su prešli u Ruandu iz Ugande i preuzeli kontrolu nad nekoliko regiona uz granicu. U panici, režim Ruande odmah je zatražio pomoć francuskog imperijalizma.

Za Pariz, Ruanda je bila od velikog značaja, djelimično zbog svojih prirodnih resursa, ali prije svega zbog svoje strateške pozicije u regionu kojim dominira američki imperijalizam. RPF, čiji su vođe bili obrazovani u Sjedinjenim Državama i koji su uspostavili svoje baze u anglofonoj Ugandi, bili su percipirani od strane francuske vlade kao pijuni Vašingtona i prijetnja francuskim interesima u Centralnoj Africi. Francuski imperijalisti takođe su morali da pokažu da su spremni da brane one režime koji su im ostali vjerni, kako bi ih odvratili od traženja drugih zaštitnika. Fransoa Miteran, predsjednik Francuske i lični prijatelj Habijarimane, bio je jedan od najvatrenijih zagovornika bezuslovne podrške Hutu nacionalistima.

Francuska vlada je stoga pozitivno odgovorila na apel vođa Ruande za pomoć: poslala im je oružje i vojne instruktore. Kontingent nekoliko stotina francuskih vojnika poslat je u Kigali (glavni grad Ruande), zvanično da "zaštiti zapadne državljane". Zapravo, francuski vojnici su bili integrisani na sve nivoe ruandske vojske i direktno su učestvovali u borbama protiv RPF-a. Takođe su bili svjedoci - a ponekad i saučesnici - masakra nad civilima Tutsijima.

Da bi pridobila Hutu populaciju, vlada Ruande optužila je RPF i Tutsije da žele da ubiju Hutue kako bi se domogli njihove zemlje. Prekomjerni postupci koje su počinili gerilci RPF-a tokom svoje ofanzive samo su pomogli propagandi vlade. Vjerna kontra-gerilskim metodama koje su ih podučili francuski instruktori, ruandska vojska je raspodijelila radio aparate u selima širom zemlje kako bi se proširila njihova propaganda.

Beskrajna lavina mržnje je emitirana preko radio talasa, nazivajući Tutsije ‘žoharima’ i 'unutrašnjim neprijateljem'. Režim je takođe organizovao formiranje milicija koje su lutale od sela do sela, sprovodeći kampanju ubistava. Prema nekim svjedocima, ove milicije su bile obučene od strane francuskih instruktora. Tokom čitavog rata, francuske obavještajne službe su redovno obavještavale vladu o masakrima koje je izvodio režim Habijarimane.

Aruški sporazum i genocid

U avgustu 1993. godine, Aruški mirovni sporazum je potpisan između RPF-a i vlade Ruande u Aruši, Tanzanija - uz odobrenje francuskog imperijalizma, koji je težio da zadrži kontrolu nad zemljom dok okončava skupi rat. Ovaj sporazum predviđao je povlačenje francuskih trupa, povratak Tutsi prognanika, formiranje vlade sastavljene od Hutua i Tutsija, kao i 'ujedinjenje' pro-vladine i RPF vojske u jednu vojsku Ruande. Ovaj kompromis izazvao je bijes Hutu ekstremista, koji su optužili Habijarimanu da je kapitulirao pred RPF-om, i otvoreno pozivali na 'konačno rešenje' za 'Tutsi problem'. Većina francuskih trupa napustila je Ruandu u decembru 1993. godine, ali preostali dijelovi sporazuma nisu poštovani od strane vlade Ruande.

06. aprila 1994. godine, avion koji je prevozio Habijarimanu u glavni grad Kigali, pogođen je projektilom. Niko nije preživio, a tačna lokacija sa koje je projektil ispaljen nikada nije jasno utvrđena. Hutu nacionalisti, ali i francuski sudija Bružijer, tvrdili su da je RPF bio odgovoran. Ali s vremenom, sve više dokaza - posebno deklasifikovanih dokumenata francuskih tajnih službi - ukazivalo je u pravcu Hutu ekstremista, koji su željeli da ubiju Habijarimanu kako bi konačno srušili Aruški sporazum.

Samo nekoliko minuta nakon napada, ruandska vojska i Hutu milicije zauzele su ulice Kigalija. 'Umjerene' vođe Hutua, poput premijerke Agate Uvilingijimane, bile su ubijene. Nova vlada, sastavljena od Hutu ekstremista, proglašena je iz francuske ambasade. Pozivi na masakr Tutsija emitovani su na radiju. Genocid je počeo iste večeri.

Dotjerani u stadione, crkve i škole, Tutsiji su sistematski masakrirani. Vojska i milicije blokirali su puteve kako bi zaustavili svakoga ko bi pokušao da pobjegne. U selima, stanovništvo, godinama huškano anti-Tutsi propagandom, mobilisano je da aktivno učestvuje u genocidu. Oni Huti koji su odbili da učestvuju u lovu na Tutsije - često njihovi komšije ili članovi porodice - i sami su ubijeni. Ali uprkos svemu, određeni broj Hutua odbio je da učestvuje u genocidu i činio je šta je mogao da pomogne Tutsijima da pobjegnu.

Francuska štiti 'genocidare'

Kako se genocid odvijao pred očima francuskih diplomata i vojnika koji su i dalje bili prisutni u Ruandi, Fransoa Miteran i njegov desničarski premijer, Eduard Baladur, nastavili su da podržavaju Hutu režim, prije svega obezbjeđujući mu oružje. 15. juna 1994. godine, dok su slike genocida kružile svijetom, Miteran je najavio da će skoro 2.500 francuskih vojnika biti poslato u Ruandu, zvanično da "zaštiti civilno stanovništvo". U stvarnosti, ova intervencija je prije svega bila namijenjena da zaustavi RPF, koji je nastavio svoju ofanzivu i osvajao teritoriju.

Francuska vlada i generalštab bili su potpuno svjesni događaja, ali su umanjili njihovu veličinu i ovaj genocid sveli na "uzajamno nasilje" između dvije zajednice. Kada su francuski vojnici tražili odobrenje da intervenišu kako bi okončali ubijanje civila, njihovi oficiri su to zabranili, i samo su se neki usudili da ne poslušaju.

Uprkos direktnoj intervenciji francuskih trupa, RPF je na kraju zauzeo Kigali 04. jula. U međuvremenu, ostaci ruandske vojske i Hutu milicije koje su pobjegle pred RPF-ovim napredovanjem, pobjegli su u Zair (sada Demokratska Republika Kongo), pod zaštitom francuskih trupa. Imajući puno znanje o činjenicama, francuska vlada pomogla je organizatorima genocida da pobjegnu u inostranstvo.

Ruandska vojska je usput prisilila mnoge Hutu civile da im se pridruže u bjekstvu. Skoro 2 miliona ljudi završilo je u izbjegličkim logorima u Zairu. Tamo su Hutu lideri organizovali nove milicije kako bi se pripremili za hipotetičku 'rekonkvistu' Ruande. Skandalozno, ovi genocidni kriminalci ponovo su dobili pomoć od Francuske, koja im je obezbjedila oružje. Iako plan za povratak u Ruandu nikada nije zaživio, ove milicije su i dalje igrale važnu ulogu u ratovima koji su poharali Kongo od 1996. godine pa nadalje.

Nakon što je tako dugo negirala svoju ogromnu odgovornost za genocid nad Tutsijima, francuska država konačno ju je samo polovično prihvatila. Ali suprotno priči koju danas pričaju političari, kriminalno ponašanje francuske države tokom ruandskog genocida nije bilo ni slučajno, niti plod neznanja nekoliko lidera. Podržavajući genocidni režim, a zatim pokušavajući da sakrije sve tragove svojih zločina, francuski imperijalizam branio je svoje osnovne interese. Htio je da po svaku cijenu sačuva svoju kontrolu nad Ruandom.

Od tada, metodi francuskog imperijalizma nisu se promijenili. U Centralnoafričkoj Republici i Maliju tokom 2010-ih godina, francuski vojnici su nadgledali i obučavali vojske ili milicije koje su sprovodile etnički usmjerene masakre. 2018. godine, u Maliju, stotine članova etničke grupe Peul su masakrirane od strane milicija obučenih od strane pro-francuskog režima, koji je tada vodio Ibrahim Bubakar Kejta - i koji su bili zaštićeni od strane francuskih vojnika u okviru operacije 'Barhan'.

Sve dok kapitalizam i imperijalizam nastave da dominiraju planetom, radnici i siromašni iz porobljenih zemalja moraće da plaćaju krvlju i patnjom za profit jednog malog broja milijardera.

Tekst je objavljen 09. jula 2024.